Η Μαγική Δύναμη Του Όχι

Συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη δυσκολία να αρνηθούμε κάτι που μας ζητήθηκε από ένα αγαπημένο πρόσωπο, συγγενή, φίλο ή και σύντροφο. Θεωρούμε πως αν πούμε όχι , τότε ο άλλος θα στεναχωρηθεί ή θα μας εγκαταλείψει. Ως αποτέλεσμα, η δική μας ανάγκη ή επιθυμία  πιέζεται, παραγκωνίζοντας τον εαυτό μας. Όταν κάνουμε αντίστροφα την ερώτηση, δηλαδή αν εμείς ζητήσουμε κάτι από ένα αγαπημένο πρόσωπο και λάβουμε μια αρνητική απόκριση, θα το αποδεχτούμε. Γιατί λοιπόν να μη συμβαίνει και το ίδιο από την άλλη πλευρά? Η άκριτη ανταπόκριση στις επιθυμίες των άλλων, δείχνει έλλειψη σεβασμού στον εαυτό μας καθώς και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αυτό που θα μπορούσε να ήταν βοηθητικό, είναι ο χρόνος που παίρνουμε πριν δώσουμε μία απάντηση. Συνήθως, οι άνθρωποι βιαζόμαστε να απαντήσουμε από τον φόβο της απόρριψης, δηλαδή αν δεν ικανοποιήσουμε την επιθυμία του άλλου, θα υπάρξουν συνέπειες στη μεταξύ μας σχέση. Επομένως, είναι προτιμότερο να αφουγκραζόμαστε αν είμαστε σε θέση να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες των άλλων, χωρίς να στριμώχνουμε την δική μας ανάγκη. Ερωτήσεις όπως «θέλω», «μπορώ», «τι διάθεση έχω», οδηγούν στην καλύτερη απόφαση αλλά και στη βελτίωση των διαπροσωπικών μας σχέσεων. Είναι εντάξει να λέμε όχι όπως μας λένε και οι άλλοι. Σε κάθε περίπτωση θα σεβόμασταν το «όχι» του άλλου, όπως εκείνος το δικό μας. Το «όχι» είναι προσωπική επιλογή και δεν σημαίνει απόρριψη και ότι δεν αγαπάμε τον άλλον. Στη προσπάθεια μας αυτή, ένας ψυχολόγος μπορεί να μας βοηθήσει να ενδυναμωθούμε, να αποκτήσουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και να τολμήσουμε να λέμε όχι χωρίς φόβο.

ΣΟΦΙΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ -ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ

Γνωρίζοντας εμένα, εσένα, τους άλλους…

Το να μάθει κάποιος το ποιος πραγματικά είναι, αποτελεί μία δυναμική διαδικασία, και αυτή η διαδικασία έχει όνομα : ψυχοθεραπεία. Σίγουρα η ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί τη μοναδική διαδρομή για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, όμως είναι μία από τις πιο κυρίαρχες. Η επαφή με τον εαυτό και την εσωτερική αναζήτηση για όλες τις πλευρές μας, είναι η αφετηρία. Ο ψυχολόγος -θεραπευτής είναι ο βοηθός-«καθρέφτης» για να μας επιτρέψει να δούμε όλα τα «τυφλά μας σημεία», που μόνοι μας αδυνατούμε. Οι άνθρωποι είμαστε πολυφωνικά πλάσματα, έχουμε πολλές «φωνές» που αποθηκεύτηκαν, μέσα από την εμπειρία, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Το προσωπικό μας στοίχημα άλλωστε, είναι να επιλέξουμε ποιες από τις συμπεριφορές και τις φωνές που κουβαλάμε στο εσωτερικό μας θησαυροφυλάκιο, μας ταιριάζουν και ποιες όχι. Σε αυτό το ταξίδι, ο θεραπευτής είναι ο συνοδοιπόρος μας, ρίχνοντας φως σε αυτά τα «σκοτεινά σημεία», βοηθώντας μας να επιλέξουμε όσα μας εκφράζουν, φτιάχνοντας τη δική μας ταυτότητα και την ίδια στιγμή αφήνοντας πίσω, συχνά με πόνο και φόβο, όσα πια δεν συνθέτουν αρμονικά αυτό που επιθυμούμε, αλλά επιλέγαμε μέχρι τώρα από ασφάλεια. Γνωρίζοντας εμένα, μαθαίνω να αγκαλιάζω όλα μου τα κομμάτια, ακόμα και τα άγνωστα, να κατανοώ περισσότερο στους άλλους όσα είναι διαφορετικά από μένα, και τελικά να συνδέομαι πραγματικά. Έτσι λοιπόν, γνωρίζοντας εμένα, γνωρίζω εσένα, γνωρίζω τους άλλους.

ΣΟΦΙΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ -ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ

Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις Του Διαζυγίου Στο Παιδί

Άρθρο: Σοφία Ηλιοπούλου

Ψυχολόγος MSc

Ζούμε σε μια κοινωνία που το ποσοστό των διαζυγίων φαίνεται ολοένα να αυξάνεται και να επηρεάζει τη ζωή του εν διαστάσει ζευγαριού και των παιδιών πρωτίστως, που έρχονται αντιμέτωπα με πρωτόγνωρα για εκείνα συναισθήματα (θλίψη, θυμό, ανασφάλεια κ. ά.) και μάλιστα όχι από επιλογή. Αναμφισβήτητα ένας χωρισμός αποτελεί μια τραυματική εμπειρία για όλη την οικογένεια, γι’ αυτό συχνά υποστηρίζεται η άποψη πως οι γονείς οφείλουν να μένουν μαζί για τα παιδιά. Αν λάβουμε όμως υπόψη τις συγκρούσεις που ενδέχεται να λαμβάνουν χώρα σε τέτοιες περιπτώσεις, μια ενδεχόμενη λύση του έγγαμου βίου μπορεί να αποβεί πολύ ανακουφιστική για τα παιδιά.

Οι επιπτώσεις ενός διαζυγίου ποικίλουν ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών τόσο σε συναισθηματικό όσο και σε συμπεριφορικό επίπεδο, χωρίς βέβαια να παραβλέπουμε την επίδραση της ιδιοσυγκρασίας τους. Στην καθημερινότητά τους σίγουρα θα κληθούν να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν δύσκολα συναισθήματα όπως είναι ο φόβος και το άγχος, ίσως με τη μορφή διαταραχών ύπνου (εφιάλτες), της επιθετικότητας, της εριστικότητας κ.ά.

Παρότι τα παιδιά μπορεί να βρίσκονται σε ένα αναπτυξιακό στάδιο σχολικής ηλικίας που η γνωστική τους ικανότητα να τους επιτρέπει να αντιληφθούν όλα όσα εκτυλίσσονται, αυτό δε συνεπάγεται τη δυνατότητά τους να τα κατανοήσουν κιόλας συναισθηματικά. Ενδεικτικά σε αυτή την ηλικία οι αντιδράσεις τους γίνονται αντιληπτές μέσα από την πτώση της σχολικής τους επίδοσης, την τάση να πάρουν μέρος στις συγκρούσεις των γονέων ή τα συναισθήματα ντροπής και απόρριψης που ενδέχεται να νιώθουν.

Όσον αφορά την εφηβική περίοδο, που από μόνη της αποτελεί μια φάση μετάβασης και αλλαγής με ποικίλα συναισθήματα, ένα διαζύγιο βιώνεται αρκετά πιο έντονα σε σχέση με τα άλλα αναπτυξιακά στάδια. Εκ των πραγμάτων βρίσκονται σε μια διαπραγμάτευση της αυτονομίας τους και των διαπροσωπικών τους σχέσεων, με αποτέλεσμα μια εν λόγω κατάσταση να εντείνει τα συναισθήματα ανασφάλειας και θυμού, με απόρροια να στρέφονται στους σημαντικούς άλλους για υποστήριξη κι όχι στο οικογενειακό τους περιβάλλον.

κάθε περίπτωση, όσο κι αν η επιθυμία των γονέων είναι τα παιδιά τους να μείνουν ανεπηρέαστα, δε δύναται να προστατευθούν σε τέτοιο επίπεδο. Είναι σημαντικό όμως να κατανοούνται τα συναισθήματά τους και να εξακολουθούν οι γονείς να νοιάζονται και να φροντίζουν τα παιδιά τους κι όχι να τα καθιστούν φερέφωνα δικών τους σκέψεων και συναισθημάτων.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Dominian, J., (1998). Μαθήματα γάμου. Μετάφραση: Σ. Μεταξάς. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
υμεού, Μ., (2005). Το στρες και οι επιπτώσεις του σε παιδιά χωρισμένων γονέων. Αδημοσίευτη διπλωματική εργασία. Λεμεσός: Νοσηλευτική Σχολή Τεχνολογικού Παν/μίου Κύπρου.
Χατζηχρήστου, Χ., (1999). Ο χωρισμός των γονέων, το διαζύγιο και τα παιδιά: Η προσαρμογή των παιδιών στη διπυρηνική οικογένεια και στο σχολείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Απο το ηλεκτρονικό περιοδικό Animartists http://www.animartists.com

Έφηβοι: Τι επηρεάζει την εικόνα που έχουν για το σώμα τους;

Απο το ηλεκτρονικό περιοδικό Life Magazine http://www.lifemagazine.gr

Η ψυχολόγος Σοφία Ηλιοπούλου αναλύει ένα πολύ σηµαντικό ζήτηµα της εφηβείας!

Η περίοδος της εφηβείας αποτελεί ένα µεταβατικό στάδιο στην ανάπτυξη του ανθρώπου που περιλαµβάνει πολλές βιολογικές, σωµατικές και ψυχικές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές σε συνδυασµό µε οποιαδήποτε διαφορετικότητα από τους υπόλοιπους συνοµηλίκους, κυρίως σε θέµα εµφάνισης, τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους µε έντονα συναισθήµατα ανασφάλειας. Η ενασχόληση µε την εµφάνιση αρχίζει και γίνεται εντονότερη και οι επιρροές µεγάλες τόσο από τις παρέες όσο και από τα ΜΜΕ.

Ζούµε σε µια κοινωνία που η νέα γενιά έχει πρόσβαση ήδη από πολύ µικρή ηλικία σε µία απύθµενη δεξαµενή πληροφορίας και εικόνων αλλά και σε µία κοινωνία που η τηλεόραση και τα περιοδικά προωθούν πρότυπα οµορφιάς που καθορίζουν τόσο την µόδα όσο και αυτό που θεωρείται κοινωνικά αποδεκτό και ιδανικό. Η έννοια της εικόνας του σώµατος έχει πλέον διαστρεβλωθεί, χάνοντας πια την έννοια της σωµατικής υγείας και καταλήγοντας στην έννοια της προσωπικής αξίας µε κριτήριο τις σωµατικές διαστάσεις.

∆εδοµένης της σύγχυσης στην διαµόρφωση της προσωπικότητας και της ταυτότητας τους την οποία βιώνουν οι έφηβοι, εντοπίζεται δυσκολία στο να αναγνωρίσουν και να ενδυναµώσουν την αυτοεκτίµηση τους. Η ικανοποίησή τους σε σχέση µε αυτό που βλέπουν στον καθρέφτη και η αυτόµατη, ασυνείδητη σύγκριση µε το «ιδανικό» καθώς και ο τρόπος που συνολικά νοούν οι ίδιοι τον εαυτό τους, σύµφωνα µε επιστηµονικές έρευνες, καταλήγουν σε συναισθήµατα ανασφάλειας και αναξιότητας (Thompson & Van Den Berg, 2002). Αυτό κατ’ επέκταση φαίνεται να τους ωθεί τόσο σε ακατάλληλες διατροφικές συνήθεις αλλά πιο πολύ σε µία διαστρεβλωµένη εικόνα εαυτού.

Είναι σηµαντικό να αναφερθεί πως η οικογένεια και οι σηµαντικοί άλλοι ανήκουν εξίσου στους παράγοντες που συµβάλλουν ενεργά στην εµφάνιση τέτοιου είδους συµπεριφορών και κυρίως των συναισθηµάτων που πυροδοτούνται σε αυτές τις περιπτώσεις. Στους ανωτέρω παράγοντες, όµως, συγκαταλέγεται και το κοινωνικό φαινόµενο που χαρακτηρίζει τις δυτικές κατά κύριο λόγο κοινωνίες, γνωστό και ως “fat-talk”, δηλαδή οι ανεξάντλητες συζητήσεις που περιστρέφονται γύρω από το σωµατικό βάρος, το «ιδανικό σώµα», το ανικανοποίητο και την ατέρµονη προσπάθεια να πιάσουν ένα στόχο υιοθετώντας τη σωστή διατροφή και τη σωστή άσκηση (Salk & Engeln-Maddox, 2012).

Είναι αλήθεια, λοιπόν, πως οι παράγοντες που αναφέρθηκαν όσο και η επίµονη ενασχόληση µε τη ιδανική εικόνα µπορούν να είναι καθοριστικοί για την ανάπτυξη της προσωπικής αξίας και την αυτοεκτίµηση ενός εν δυνάµει ενήλικα που εύκολα µπορούν να συνδεθούν µε την µοναξιά. Ας µάθουµε να αναγνωρίζουµε τα σηµάδια τέτοιων καταστάσεων και ας φροντίσουµε να µεγαλώσουµε παιδιά µε αξία στην ψυχή και όχι στο σώµα.

Σοφία Ηλιοπούλου

Ψυχολόγος Πανεπιστηµίου Αθηνών- MSc  Παιδοψυχολογίας

Το Άγχος και εμείς

Άγχος. Μία λέξη χιλιάδες σκέψεις, συναισθήματα και καταστάσεις. Μία έννοια συνυφασμένη πια με την καθημερινότητα μας. Πολλές είναι οι φορές που λόγω άγχους οι άνθρωποι έχουμε παρατηρήσει αλλαγές στο σώμα μας και αναρωτιόμαστε μήπως υποφέρουμε από κάποιο πρόβλημα υγείας. Οι παράγοντες πολλοί και η καθημερινότητα γεμάτη ερεθίσματα: οικονομικά, εργασιακά, προσωπικά, οικογενειακά θέματα που τριβελίζουν το μυαλό. Είναι όμως σημαντικό να δούμε τι τελικά σημαίνει αυτή η έννοια που τόσο μας ταλαιπωρεί. Το ρήμα άγχω που σημαίνει πιέζω σφιχτά, ιδίως στο λαιμό και είναι μια ανθρώπινη εμπειρία που ακολουθεί τον άνθρωπο από την εποχή του homo sapiens. Περιγράφηκε πρώτη φορά σαν όρος από έναν Δανό υπαρξιστή (screen kiergaard) το 1844 ως μια αόριστη, διάχυτη ανησυχία, διαφορετική από τον φόβο λόγω μη παρουσίας συγκεκριμένου κινδύνου διαπεραστική χωρίς δυνατότητα φυγής. Είναι σημαντικό να τονιστεί η υποκειμενικότητα του συναισθήματος ή του φόβου. Συχνά δεν υπάρχει εμφανής απειλή ή για να το θέσουμε καλύτερα η απειλή είναι δυσανάλογη με το συναίσθημα που προκαλεί. Στη πραγματικότητα το άγχος αφορά μία διάχυτη δυσάρεστη κατάσταση με ένα ασαφές συναίσθημα, συνήθως με φόβο και ανησυχία και συνοδεύεται και από σωματικά συμπτώματα που διαφοροποιούνται ανάλογα με τον άνθρωπο και την αντίστοιχη σωματική ευαισθησία όπως ταχυπαλμίες, στομαχικά προβλήματα, αυχενικό κ.ά.

 Το άγχος όμως δεν προκαλεί μόνο προβλήματα όπως η πλειοψηφία των ανθρώπων το έχει συνδέσει στο μυαλό της αλλά και έχει και μία θετική πλευρά, την οποία δεν πρέπει να παραβλέπουμε καθώς το άγχος λειτουργεί ως μηχανισμός προστασίας σε επίπεδο πραγματικού κινδύνου αλλά και αν το δούμε και από μία διαφορετική οπτική γωνία, εκείνη του συμβολισμού, με την έννοια να προλαμβάνουμε καταστάσεις και να τις αποφεύγουμε  εάν αυτό είναι εφικτό  ειδικά στη βίωση νέων και άγνωστων εμπειριών.

Αυτό που όμως κρίνεται απαραίτητο είναι να μάθουμε να αντιλαμβανόμαστε πότε το άγχος ξεφεύγει από το θετικό πρόσημο και γίνεται πρόβλημα (Whitlock, J.,2009). Αν και το ανησυχεί κανείς για την υγεία του κατά διαστήματα και να αναζητά βοήθεια είναι μια συμπεριφορά που όλοι οι άνθρωποι εκδηλώνουν, η κατάσταση γίνεται υπερβολική όταν η ενασχόληση με την υγεία είναι: υπερβολική,  διαρκής,  δεν είναι αντίστοιχη της ρεαλιστικής πιθανότητας εμφάνισης ενός πραγματικού ιατρικού προβλήματος και επιμένει παρά τα καλά αποτελέσματα των εξετάσεων. Το άγχος λοιπόν γίνεται υπερβολικό όταν τα σωματικά συμπτώματα παρερμηνεύονται ως επικίνδυνα για την υγεία ή αισθήσεις που τις αξιολογούν ως ενδείξεις κάποιας σοβαρής ασθένειας και αδυνατεί να λάβει υπόψη του τα στοιχεία της πραγματικότητας. Προκειμένου να ανακουφιστεί λοιπό το άγχος αυτού του ατόμου υιοθετεί συμπεριφορές, όπως το να ελέγχει το σώμα του, τείνουν να ζητούν διαβεβαιώσεις από φίλους ή γιατρούς ή να αποφεύγει καταστάσεις που του προκαλούν άγχος.  Μέσα από όλα αυτά όμως τελικά το άτομο οδηγείται σε ψυχική εξάντληση και δυσκολεύεται ή νιώθει αδύναμο να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας.

Δυστυχώς οι επιπτώσεις του είναι σε πολλαπλά επίπεδα, σωματικά, διαπροσωπικά. Πιο συγκεκριμένα, τα σημάδια του άγχους μπορεί να είναι εμφανή είτε με προβλήματα αναπνοής, ύπνου, διατροφής αλλά και μακροπρόθεσμα παρεμποδίζει τον άνθρωπο  να απολαμβάνει αλλά ακόμα περισσότερο να αποκτά μία αρνητική στάση στον τρόπο που νοεί τη ζωή και τον κόσμο. Με αυτό τον τρόπο η κατάσταση αρχίζει να γίνεται δυσβάσταχτη για τον ίδιο όσο και για τους άλλους ανθρώπους γύρω του. Ο ίδιος ο άνθρωπος φτάνει στο σημείο να γίνεται τοξικός για τον εαυτό του, επηρεάζοντας πιο πολύ εκείνος τη ζωή του αρνητικά, αν λάβουμε υπόψη πως μία από τις συνέπειες του άγχους είναι ότι θολώνει η κριτική μας σκέψη. Ίσως λοιπόν τότε να είναι και η καταλληλότερη στιγμή για να ζητάμε βοήθεια και να αναρωτιόμαστε αν θέλουμε αυτή την ποιότητα ζωής.

Σοφία Ηλιοπούλου

Η Επιθετικότητα και η Αντικοινωνική Συμπεριφορά στους Εφήβους

Η αλήθεια είναι πως τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται έντονη έξαρση του κοινωνικού φαινομένου της παραβατικής συμπεριφοράς τόσο στους ενήλικες όσο και στους εφήβους. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα ΜΜΕ έχουν μεταδώσει γεγονότα που εκτυλίσσονται εντός των σχολικών κοινοτήτων με χαρακτηριστικό την επιθετικότητα των νέων αλλά και άλλα τόσα που υπάρχουν καταγεγραμμένα αλλά δεν μεταδόθηκαν ποτέ. Καθότι λοιπόν τέτοιες συμπεριφορές τείνουν να προκαλούν την προσοχή του κόσμου και ιδιαίτερα της επιστημονικής κοινότητας, σύγχρονες διαπολιτισμικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σχετικά με το παρόν κοινωνικό φαινόμενο, διερεύνησαν διάφορους παράγοντες που εμπλέκονται και ενισχύουν την εμφάνιση αντίστοιχων περιστατικών.

Το σχολείο διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο καθώς δεν αποτελεί πλέον ασφαλές περιβάλλον και πως οι ερευνητές έρχονται να διαψεύσουν το στερεότυπο πως τα αγόρια τείνουν να είναι πιο επιθετικά, αφού τελικά το φύλο των «θυτώ» δεν συμβάλλει με κάποιο τρόπο στην συχνότητα τέτοιου είδους συμπεριφορών (Robins, 1986 ; Rutter and Giller, 1983). Χρειάζεται να ληφθεί υπόψη πως ένας έφηβος δεν παραβιάζει ξαφνικά τους κοινωνικούς κανόνες, αυθαίρετα. Το πως τα παιδιά έχουν μάθει να ελέγχουν κοινωνικές συμπεριφορές και να υπακούσουν σε κανόνες, αφορά την οικογένεια και πως έχει συμβάλλει στην εγκαθίδρυση τους, γεγονός το οποίο συνδέεται άρρηκτα και με την συναισθηματική τους νοημοσύνη και ανάπτυξη σύμφωνα με την εμπεριστατωμένη γνώμη των ειδικών (Levin & Jordan, 1987).

Ακόμη, αποτελεί κρίσιμης σημασίας ο βιολογικός παράγοντας, που όπως υποστηρίζεται και επιστημονικά, η δυσκολία ελέγχου της παρόρμησης συνδέεται και με την εγκεφαλική λειτουργία και πιο συγκεκριμένα, τους νευροδιαβιβαστές και τους υποδοχείς της σεροτονίνης (Goldman,Lappalainen, and Ozaki, 1996). Εκτός όμως από το βιολογικό υπόβαθρο τέτοιων συμπεριφορών, έρευνες μαρτυρούν πως τέτοιου είδους συμπεριφορές συνήθως σχετίζονται και με τα προσωπικά βιώματα, πέραν των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, πως οι έφηβοι με παραβατικές συμπεριφορές, είναι συχνά οι ίδιοι αυτόπτες μάρτυρες σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας ή έχουν υποστεί και οι ίδιοι κακοποίηση είτε λεκτική, είτε σωματική είτε ψυχολογική Hetherington, 1989. Δεν θα μπορούσαμε όμως να παραλείψουμε και τον ζωτικό ρόλο που έχουν οι συνομήλικοι σε αυτές τις περιπτώσεις και η έμφυτη τάση των εφήβων για αποδοχή σε συνδυασμό με το αίσθημα του «ανήκειν». Είναι κοινώς αποδεκτό πως συχνά η απόρριψη από τους συνομηλίκους είναι εκείνη που πυροδοτεί την επιθετικότητα και ενισχύει την αντικοινωνική συμπεριφορά( McDavid J.,1962).

Ολοκληρώνοντας, το φαινόμενο της παραβατικής συμπεριφοράς θα απασχολεί πάντα τις κοινωνίες και την επιστημονική κοινότητα πως τελικά ένας έφηβος καταλήγει σε τέτοιου είδους πράξεις και τι τελικά φταίει που παρά την εξέλιξη του ανθρώπου, ακόμα αυτά τα φαινόμενα απασχολούν την ανθρωπότητα και δυστυχώς είναι εμφανής η αύξηση τους;

Σοφία Ηλιοπούλου

Πένθος και Εφηβεία

Ο θάνατος του γονέα κατά τη διάρκεια της εφηβείας

Μία απώλεια πάντα είναι σοκαριστική και ειδικά όταν πρόκειται για τον θάνατο ενός γονέα. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, λαμβάνουν χώρα πολλές αλλαγές , τόσο βιολογικές όσο και συναισθηματικές αλλά και θέματα ταυτότητας,  που αποτελούν ορόσημα της συγκεκριμένης περιόδου. Ο λόγος αυτός είναι και ο βασικός για τον οποίο οι έφηβοι βιώνουν διαφορετικά το πένθος σε σχέση με τα παιδιά ή τους ενήλικες. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, είναι σημαντικό να αξιολογούνται και οι παράγοντες που συμβάλλουν στην διαφορετική εκδήλωση του πένθους  και στο πόσο μακροχρόνιες θα είναι οι επιπτώσεις τους, όπως ο συναισθηματικός δεσμός με τον θανόντα γονέα ή οι συνθήκες κάτω από τις οποίες προκλήθηκε η απώλεια για παράδειγμα αν ήταν ξαφνικό το γεγονός ή αποτέλεσμα μιας χρόνιας πάθησης.

Αναμφισβήτητα, η άρνηση και η απομόνωση ανήκουν στα πρώτα στάδια του πένθους, στάδια τα οποία είναι κοινά ανεξάρτητα από συνθήκες και εκάστοτε δεδομένα όπως το πολιτισμικό πλαίσιο. Αποτελεί μια κοινώς παραδεκτή αλήθεια πως όλοι άνθρωποι μπροστά σε ένα τόσο τραυματικό γεγονός, λειτουργούν αμυντικά με σκοπό τον έλεγχο της συναισθηματικής τους φόρτισης. Επομένως, η επιρροή της απώλειας του γονέα για έναν έφηβο εντοπίζεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του, καθώς πέρα από τη διαχείριση του συμβάντος, ένας έφηβος καλείται να διαχειριστεί και όλες τις αλλαγές που συμπεριλαμβάνονται στην μεταβατική περίοδο την οποία διανύει (Corr & Balk, 1996). Ας μην ξεχνάμε πως σε αυτή τη φάση, οι έφηβοι τείνουν να στρέφονται περισσότερο στο μέλλον, διαμορφώνοντας την προσωπικότητα του, με σημαντικές εναλλαγές διάθεσης και πειραματισμούς τόσο στην ταυτότητα όσο και στη σεξουαλικότητα τους,  με αποτέλεσμα ένα τέτοιο στρεσσογόνο γεγονός να τους καθιστά ακόμα πιο ευάλωτους και να οδηγεί σε σημαντικά προβλήματα στη καθημερινότητα τους, όπως δυσκολίες στον ύπνο, στην σχολική τους επίδοση, στην αυτοεκτίμηση τους κ.ά. ( Kauffman & Elizur, 1983). Οφείλει όμως να σημειωθεί πως υπάρχει μεγάλη δυσκολία  στον επιστημονικό κλάδο να αποσαφηνιστεί τι είναι φυσιολογικό και τι παθολογικό στην εκδήλωση πένθους των εφήβων, για αυτό και είναι σκόπιμο να αναγνωρίζονται οι  παράγοντες που λειτουργούν ως ένδειξη για περαιτέρω διερεύνηση συμπεριφορών που μπορούν να ενταχθούν στις παθολογικές εξελικτικά.

Συμπερασματικά, οι έφηβοι που βιώνουν την απώλεια ενός γονέα, δυσκολεύονται λίγο παραπάνω από τα παιδιά ή τους ενήλικες να διαχειριστούν ένα τέτοιο τραυματικό γεγονός δεδομένου των αλλαγών που έχουν να αντιμετωπίσουν και σε άλλες πλευρές της ζωής τους ταυτόχρονα. Σε κάθε περίπτωση η έννοια της απώλειας και τα συναισθήματα που πυροδοτεί δεν αλλάζουν όποιο και αν είναι το πολιτισμικό πλαίσιο ή η θρησκεία, πάντα θα ξεφεύγει από τον ανθρώπινο έλεγχο και πάντα θα είναι τραυματικό για την ανθρώπινη φύση.

Σοφία Ηλιοπούλου