Άγχος. Μία λέξη χιλιάδες σκέψεις, συναισθήματα και καταστάσεις. Μία έννοια συνυφασμένη πια με την καθημερινότητα μας. Πολλές είναι οι φορές που λόγω άγχους οι άνθρωποι έχουμε παρατηρήσει αλλαγές στο σώμα μας και αναρωτιόμαστε μήπως υποφέρουμε από κάποιο πρόβλημα υγείας. Οι παράγοντες πολλοί και η καθημερινότητα γεμάτη ερεθίσματα: οικονομικά, εργασιακά, προσωπικά, οικογενειακά θέματα που τριβελίζουν το μυαλό. Είναι όμως σημαντικό να δούμε τι τελικά σημαίνει αυτή η έννοια που τόσο μας ταλαιπωρεί. Το ρήμα άγχω που σημαίνει πιέζω σφιχτά, ιδίως στο λαιμό και είναι μια ανθρώπινη εμπειρία που ακολουθεί τον άνθρωπο από την εποχή του homo sapiens. Περιγράφηκε πρώτη φορά σαν όρος από έναν Δανό υπαρξιστή (screen kiergaard) το 1844 ως μια αόριστη, διάχυτη ανησυχία, διαφορετική από τον φόβο λόγω μη παρουσίας συγκεκριμένου κινδύνου διαπεραστική χωρίς δυνατότητα φυγής. Είναι σημαντικό να τονιστεί η υποκειμενικότητα του συναισθήματος ή του φόβου. Συχνά δεν υπάρχει εμφανής απειλή ή για να το θέσουμε καλύτερα η απειλή είναι δυσανάλογη με το συναίσθημα που προκαλεί. Στη πραγματικότητα το άγχος αφορά μία διάχυτη δυσάρεστη κατάσταση με ένα ασαφές συναίσθημα, συνήθως με φόβο και ανησυχία και συνοδεύεται και από σωματικά συμπτώματα που διαφοροποιούνται ανάλογα με τον άνθρωπο και την αντίστοιχη σωματική ευαισθησία όπως ταχυπαλμίες, στομαχικά προβλήματα, αυχενικό κ.ά.
Το άγχος όμως δεν προκαλεί μόνο προβλήματα όπως η πλειοψηφία των ανθρώπων το έχει συνδέσει στο μυαλό της αλλά και έχει και μία θετική πλευρά, την οποία δεν πρέπει να παραβλέπουμε καθώς το άγχος λειτουργεί ως μηχανισμός προστασίας σε επίπεδο πραγματικού κινδύνου αλλά και αν το δούμε και από μία διαφορετική οπτική γωνία, εκείνη του συμβολισμού, με την έννοια να προλαμβάνουμε καταστάσεις και να τις αποφεύγουμε εάν αυτό είναι εφικτό ειδικά στη βίωση νέων και άγνωστων εμπειριών.
Αυτό που όμως κρίνεται απαραίτητο είναι να μάθουμε να αντιλαμβανόμαστε πότε το άγχος ξεφεύγει από το θετικό πρόσημο και γίνεται πρόβλημα (Whitlock, J.,2009). Αν και το ανησυχεί κανείς για την υγεία του κατά διαστήματα και να αναζητά βοήθεια είναι μια συμπεριφορά που όλοι οι άνθρωποι εκδηλώνουν, η κατάσταση γίνεται υπερβολική όταν η ενασχόληση με την υγεία είναι: υπερβολική, διαρκής, δεν είναι αντίστοιχη της ρεαλιστικής πιθανότητας εμφάνισης ενός πραγματικού ιατρικού προβλήματος και επιμένει παρά τα καλά αποτελέσματα των εξετάσεων. Το άγχος λοιπόν γίνεται υπερβολικό όταν τα σωματικά συμπτώματα παρερμηνεύονται ως επικίνδυνα για την υγεία ή αισθήσεις που τις αξιολογούν ως ενδείξεις κάποιας σοβαρής ασθένειας και αδυνατεί να λάβει υπόψη του τα στοιχεία της πραγματικότητας. Προκειμένου να ανακουφιστεί λοιπό το άγχος αυτού του ατόμου υιοθετεί συμπεριφορές, όπως το να ελέγχει το σώμα του, τείνουν να ζητούν διαβεβαιώσεις από φίλους ή γιατρούς ή να αποφεύγει καταστάσεις που του προκαλούν άγχος. Μέσα από όλα αυτά όμως τελικά το άτομο οδηγείται σε ψυχική εξάντληση και δυσκολεύεται ή νιώθει αδύναμο να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας.
Δυστυχώς οι επιπτώσεις του είναι σε πολλαπλά επίπεδα, σωματικά, διαπροσωπικά. Πιο συγκεκριμένα, τα σημάδια του άγχους μπορεί να είναι εμφανή είτε με προβλήματα αναπνοής, ύπνου, διατροφής αλλά και μακροπρόθεσμα παρεμποδίζει τον άνθρωπο να απολαμβάνει αλλά ακόμα περισσότερο να αποκτά μία αρνητική στάση στον τρόπο που νοεί τη ζωή και τον κόσμο. Με αυτό τον τρόπο η κατάσταση αρχίζει να γίνεται δυσβάσταχτη για τον ίδιο όσο και για τους άλλους ανθρώπους γύρω του. Ο ίδιος ο άνθρωπος φτάνει στο σημείο να γίνεται τοξικός για τον εαυτό του, επηρεάζοντας πιο πολύ εκείνος τη ζωή του αρνητικά, αν λάβουμε υπόψη πως μία από τις συνέπειες του άγχους είναι ότι θολώνει η κριτική μας σκέψη. Ίσως λοιπόν τότε να είναι και η καταλληλότερη στιγμή για να ζητάμε βοήθεια και να αναρωτιόμαστε αν θέλουμε αυτή την ποιότητα ζωής.
Σοφία Ηλιοπούλου
